W przypadku rolety, żaluzji czy markizy wyposażonej w silnik elektryczny, sterownik roletowy zwany też odbiornikiem, jest urządzeniem, które na podstawie zewnętrznego sygnału (np. rozkazu może to być naciśniecie przycisku), załącza w odpowiedni sposób napięcie (popularnie lecz błędnie mówi się, że podaje się do rolety prąd), powodując ruch rolety w pożądanym kierunku (góra / dół). Najprostsze sterowniki rolet, potrafią jedynie otworzyć i zamknąć roletę, przy czym rozkaz może zostać wydany przy pomocy przycisku lub pilota. Bardziej zaawansowane sterowniki rolet, posiadają wbudowany harmonogram, dzięki któremu mogą otwierać i zamykać żaluzje lub rolety o zadanej porze.

Rolety elektryczne lub rolety na pilota to pojęcie o tyle oklepane co też wciąż – nawet w branży roletowej – niedopowiedziane. Aby lepiej zobrazować co mamy na myśli można porównać to do samochodu. Określenie rolety elektryczne lub rolety na pilota można porównać do powiedzenia mam samochód. Ale jaki samochód? Każdy z rozmówców ma inne wyobrażenie o samochodzie i co innego uważa za standard wyposażenia. Wracając do sterowników roletowych, istnieją dziesiątki standardów czyli typów rozwiązań i w skali świata, setki producentów takich urządzeń – a niestety – o ile instalatorzy rolet świetnie znają się na samych roletach (prowadnicach, pancerzach czy napędach, wiedzą jak je wymierzyć, zamontować i wyregulować), to już niestety dla wielu z nich „elektronika” i „nowoczesność” to czarna magia. Wielu monterów rolet, mimo że dokonuje podłączeń do instalacji elektrycznej nie ma nawet podstawowych uprawnień jakie musi posiadać każda osoba która podłącza do instalacji elektrycznej nowe urządzenie jakim jest roleta.

Często dochodzi do sytuacji, w której montażysta rolet stosuje i zachwala sterowniki, które podczas krótkiego szkolenia poznał wiele lat temu. W praktyce, najczęściej montażysta rolet, z elektronicznymi sterownikami miał kontakt na krótkim pokazie produktowym jaki organizował producent sterowników współpracujący z danym producentem rolet. I tak dalej pocztą pantoflową, zostali do tych produktów przekonani inni instalatorzy. Ponieważ najczęściej są to ludzie bez wykształcenia elektrycznego, to  tak już zostało – w końcu ich głównym źródłem dochodu jest montaż rolet, a automatyka sterująca (w tym również sterowniki rolet) to tylko dodatek. Jak to jest możliwe? Kluczem do odpowiedzi na to pytanie jest prostota, i fakt że sterowniki roletowe dzięki łatwości podłączenia są długowieczne. Ale to dopiero początek pułapek. Kolejnym zagrożeniem związanym z sterownikami roletowymi jest zalew chińskich produktów, które nie mają wymaganych atestów certyfikatów i stwarzają realne zagrożenie dla swoich użytkowników. W skrócie chęć zysku sprawia, że „instalatorzy – importerzy”, kupują przez Internet bardzo tanie produkty z Chin i montują je z dużą przebitką swoim, często nieświadomym, klientom. W efekcie dochodziło już do wypadków i po ostatnich problemach z awariami wschodnioazjatyckich urządzeń, z których co najmniej jedna doprowadziła do pożaru domu jednorodzinnego.

Warto wspomnieć o ubezpieczycielach. Jeśli w wyniku dochodzenia, ubezpieczyciel ustali, że szkoda powstała w wyniku zainstalowania urządzenia, które nie ma wymaganych prawem atestów, certyfikatów i zostało wyprodukowane niezgodnie z obowiązującymi w Polsce normami, do tego podłączone przez osobę która nie posiada odpowiednich uprawnień, może odmówić lub znacznie ograniczyć wypłatę odszkodowania.

Sterowniki do rolet elektrycznych często potocznie nazywane są też odbiornikami roletowymi, ponieważ obecnie podstawową funkcją, którą zapewnia praktycznie każdy dostępny na rynku produkt jest sterowanie przy pomocy pilota radiowego (choć w przypadku urządzeń przeznaczonych do sterowania smartfonami, zdecydowana większość produktów, nie ma tej funkcji, bo smartfon jest rodzajem pilota). Przeglądając dostępne na rynku oferty można trafić na przyciągające nieświadomego użytkownika oferty w których sterowniki roletowe sprzedawane są od razu w komplecie z pilotem. O ile taka oferta na etapie zakupu wydaje się atrakcyjna, to czy w przyszłości poszukiwanie pilota nie stanie się męczące?

Radiowe sterowniki roletowe z pilotem różnią się rzeczami, na które co bardziej świadomy użytkownik może zwrócić uwagę – czyli zasięg. Choć często ten podawany w materiałach marketingowych niewiele ma wspólnego z rzeczywistością (podawany jest w najlepszych warunkach laboratoryjnych w których między pilotem a sterownikiem rolwtowym nie ma żadnych przeszkód a w środowisku testowym zadbano aby nie było żadnych innych zakłóceń które mogą ograniczyć zasięg), wyglądem pilota (czyli tym, co w dużej mierze decyduje o wyborze danego rozwiązania) oraz obsługą dodatkowych funkcji (np. sterowanie grupowe, komunikacja dwukierunkowa (czyli potwierdzenie zamknięcia rolety przez zapalenie diody na pilocie lub wibracje) – oraz cechami, nad którymi najczęściej nie zastanawiamy się w momencie zakupu (najczęściej informacje te są zawarte w nic nie mówiącej przeciętnemu użytkownikowi dokumentacji technicznej), a które będą mieć dla nas konsekwencje przez wiele lat w których będziemy korzystać z wybranego sterownika roletowego.

Na co powinniśmy zwrócić szczególną uwagę wybierając sterownik roletowy z możliwością zdalnego sterowania?

Jeśli komunikujemy się z naszym sterownikiem rolet za pomocą pilota, smartfonu lub internetu to  korzystamy z komunikacji teleinformatycznej (przesyłanie pewnych informacji na odległość, w tym wypadku informacją jest sygnał do otworzenia lub zamknięcia rolety).

Zaraz zaraz, co ma wspólnego sterownik roletowy z bezpieczeństwem teleinformatycznym? Przecież to nie poufna korespondencja czy konto bankowe, po co więc szyfrować transmisję pomiędzy pilotem a roletą? Przecież i tak sąsiad wie, kiedy otwieram i kiedy zamykam rolety. W obecnym czasie techologia bardzo ułatwia nam życie, ale lekceważona, może łatwo doprowadzić do sporych kłopotów. Zobaczmy, na jakiej zasadzie pilot lub smartfon wysyła do sterownika roletowego informację o otwarciu lub zamknięciu rolety. W przypadku większości rozwiązań, jedynym zabezpieczeniem przed otwarciem rolety przez osobę niepożądaną (ale posiadającą wiedzę z zakresu teleinformatyki) jest krótki kod ustawiany przy pomocy przycisków lub nadawany automatycznie przez sterownik roletowy. Kod ten może być bardzo prosto odgadnięty, złamany przy pomocy dostępnego w Internecie programu czy skopiowany uniwersalnym pilotem. W tym miejscu powstaje pytanie na co nam rolet antywłamaniowe, skoro przeciętne 13-letnie dziecko, bez hackerskich inklinacji, po obejrzeniu filmu na YouTube, będzie w stanie otworzyć nasze rolety nie pozostawiając żadnych śladów? A co dopiero złodziej żyjący z tego zawodowo? Warto pomyśleć czy montaż sterowników rolet które nie spełniają podstawowych zasad bezpieczeństwa nie będzie powodem odmowy w uzyskaniu od ubezpieczyciela odszkodowania?

Ale nie ma co straszyć na wyrost. Producenci, którym zależy na jakości przewidzieli taką sytuację i znaleźli rozwiązanie. Aby zapobiec otwarciu rolet przez osoby nieuprawnione, przeszło dziesięć lat temu część producentów wprowadziła piloty zmiennokodowe. Było to rozwiązanie jak na swoje czasy przełomowe, ale od kilku lat to rowiązanie jest zupełnie nieskuteczne, gdyż moc obliczeniowa przeciętnego smarfonu wielokrotnie przewyższa moc komputerów sprzed kilkunastu lat, więc wszelkiego rodzaju „ataki z potwórzeniem” (ang. rolljam attack) mogą być przeprowadzone przy pomocy zwykłego smartfonu z Androidem, czyniąc to rozwiązanie przestarzałym. Co ciekawe, większość sprzedawców rolet nie zdaje sobie z tego sprawy, chodź z drugiej strony jeśli już ustaliliśmy, ze monterzy rolet nie mają wiedzy z zakresu elektryki a co dopiero teletechniki taka informacja nie powinna nikogo dziwić.

Czy więc żadna roleta sterowana pilotem nie jest bezpieczna?

W teleinformatyce ważny jest ciągły rozwój i aktualizacja oferowanych rozwiązań. Wielu producentów dbających o bezpieczeństwo użytkowników wprowadza do sprzedaży produkty, którymi można  bezprzewodowo sterować zachowując wysoki standard bezpieczeństwa. Wspomnieć można chociażby o rozwiązaniu zaprezentowanym przez polskich naukowców w Aalto University w Helsinkach. Zaprezentowali oni rozwiązanie szyfrujące przeznaczone dla urządzeń bezprzewodowych, oparte o kryptografię krzywych eliptycznych. Nie wchodząc w kwestie ściśle techniczne (te można łatwo wygooglować), do chwili obecnej, nie powstało urządzenie lub program, mogący podszyć się pod tak zabezpieczoną transmisję i otworzyć roletę (bramę, drzwi, etc.). Tego typu rozwiązanie, wykorzystujące kryptografię krzywych eliptycznych wykorzystywane jest między innymi w pilotach produkowanych przez blebox.eu (uRemote, inBox, actionBox, proxiBox) – ale też oknach dachowych FAKRO oraz wielu innych firmach i prawdopodobnie w przeciągu kilku lat ten typ szyfrowania transmisji stanie się obowiązującym standardem.

Kolejnym, bardzo popularnym w obecnych czasach rozwiązaniem jest sterowanie z wykorzystaniem zegara. W dużym uproszczeniu, instalator lub użytkownik programuje godziny, o których dane rolety mają się otworzyć lub zamknąć. Rozwiązanie to sprawdza się w szczególności w obiektach biurowych czy handlowych, w których cykl dnia toczy się w z góry określonych godzinach – jednakże w domach i mieszkaniach – nie do końca się sprawdza – bo przecież o szóstej rano w lecie do naszej sypialni wpada słońce i aż przyjemnie jest na nie patrzeć wstając do pracy, o tyle  w zimie – co najwyżej sąsiad może zobaczyć jak wstajemy – gdyż na zewnątrz wciąż będzie kompletnie ciemno. Dlatego też powstały sterowniki oparte o zegar astronomiczny.

Od kilku lat wraz z upowszechnieniem smartfonów, na rynku obserwujemy praktycznie wysyp urządzeń oferujących otwieranie i zamykanie rolet telefonem. W wielu rozwiązaniach poza możliwością otwierania i zamykania rolety z klawisza jest to jedyna funkcja, którą spełniają tanie sterowniki „smartfonowe”, dostępne w ofertach sprzedawców czy instalatorów ale warto mieć świadomość, że często w w podobnej cenie możemy oczekiwać dużo więcej.

Dlaczego uporczywie używamy określenia „sterowanie smartfonem”? Ze względu na to, że przez mnogość standardów – czyli sposobów komunikacji – alternatywne określenie „sterowniki Wi-Fi do rolet” byłoby jeszcze w tym miejscu zbyt wąskie. Są przecież rozwiązania wykorzystujące centralki do sterowania roletami, które w naszym domu lub mieszkaniu generują własną sieć radiową. Centralki te (zwane też hubami, mostami, kontrolerami – etc. – spotykane są różne nazwy) czyli tak naprawdę urządzenia pośredniczące pomiędzy naszym telefonem a sterownikiem rolety i choć wychodzą one powoli z użycia to wciąż wielu sprzedawców i montażystów je oferuje (jak już pisaliśmy, rozwiązania te są proste wiec cieszą się bezawaryjna pracą, a w opinii montażysty jeśli coś działa to po co się „czepiać” bo po co komu szyfrowanie połączeń?). Rozwiązania te, wykorzystują do działania fale radiowe (w tym popularne protokoły takie jak Z-Wave czy Zigbee) – jednakże technologia poszła w ostatnich latach na tyle do przodu, iż powstały urządzenia prostsze w konfiguracji, bardziej niezawodne i przystępniejsze ekonomicznie – oferujące tą samą, a często dużo większą funkcjonalność.

Jedną z odmian bezprzewodowych sterowników roletowych są produkty wykorzystujące do komunikacji standard Bluetooth.

Trudno znaleźć smartfon który by nie miał tego standardu, ale o ile standard ten rewelacyjnie sprawdza się na ograniczonych, niewielkich przestrzeniach jak np. samochód, to w przypadku domków jednorodzinnych lub większych obiektów mogą wystąpić znaczne problemy z zapewnieniem właściwej komunikacji.  Mówiąc wprost, w dzisiejszych czasach i przy dostępności innych rozwiązań, możemy raczej wrzucić do szuflady „nie ma racji bytu”. Dość dodać, że działają one w ograniczonym obszarze, zazwyczaj od kilku do kilkunastu metrów od rolety i są słabo odporne na zakłócenia.

Wracając jednak do sterowania roletami przez WiFi – rozwiązanie to jest obecnie najbardziej obiecującym i zyskującym akceptację rynku. Tu warto podkreślić, iż pierwszy sterownik do rolet na WiFi opracowali i wdrożyli do produkcji Polacy z wrocławskiej firmy Blebox – jeszcze na przełomie roku 2013 i 2014 – pod marką shutterBox. I pomimo, że nie należy do najtańszych, do dziś jest jednym z najpopularniejszych sterowników roletowych, dostępnych w sprzedaży. A od swojego pierwowzoru sprzed ponad 8 lat, przeszło bardzo długą drogę. Ale o tym za chwilę.

Tak jak wspomnieliśmy – każdy sterownik WiFi pozwala na otwieranie i zamykanie rolet, żaluzji, markiz czy nawet ekranów projekcyjnych, jednakże jest jeszcze co najmniej kilka różnic, na które zdecydowanie warto zwracać uwagę

Po pierwsze niezwykle istotna jest możliwość sterowania lokalnego – czyli to, czy w przypadku awarii Internetu – będziemy w stanie otworzyć roletę albo zamknąć okno dachowe. Najtańsze produkty – głównie te dostępne za kilkanaście dolarów z wysyłką z Chin – działają tylko w oparciu o chmurę producenta. Kiedy zabraknie połączenia z Internetem albo z jakichkolwiek przyczyn, chmura ta przestanie być dostępna – nic nie zrobimy.

Większość urządzeń dostępnych na rynku pozwala tylko na załączenie napięcia zasilającego do silnika rolety. Kręci się on wówczas dopóki wewnętrzny mechanizm w rolecie go nie wyłączy. Użytkownik nie wie, czy roleta jest zamknięta czy otwarta – a jej ustawienie w wybranej pozycji (np. uchylenie do 1/3 długości) – wymaga klikania i czekania, by ręcznie zatrzymać roletę. I choć już w 2013 roku w pierwszym sterowniku do rolet na WiFi zastosowano rozwiązanie pozwalające na monitorowanie przepływu prądu przez silnik rolety – do dziś większość produktów dostępnych na rynku – nadal nie oferuje tej funkcji – głównie przez fakt, iż komponenty elektroniczne potrzebne do jej realizacji podniosłyby znacząco koszt najtańszych produktów, czyniąc jest mniej korzystnymi.

Warto wspomnieć, iż w przeciągu ostatnich kilku lat rozwiązanie zaprezentowane przez Polaków mocno ewaluowało. W najnowszej wersji sterownika do rolet WiFi – shutterBox – zastosowano dedykowany mikrochip, który w czasie rzeczywistym analizuje parametry pracy silnika, pozwalając nie tylko na dokładne określenie pozycji rolety (z dokładnością do pojedynczych centymetrów), wykrycie awarii lub uszkodzenia pancerza (nie we wszystkich konstrukcjach rolety jest to możliwe) czy nawet sterowanie kątem wychylenia lamelek w żaluzjach. A to potrafią obecnie tylko dwa albo trzy produkty na Świecie.

Wydawałoby się oczywiste, a na palcach jednej ręki można policzyć urządzenia służące do sterowania roletami przy pomocy smartfonów i tabletów, które pozwalają także na sterowanie pilotem. A pilot zawsze się przydaje – głównie dla osób starszych.

Skoro mowa o pilotach, warto wspomnieć, iż urządzenie shutterBox pozwala na podłączenie zarówno pilotów do rolet jak też bezprzewodowych nadajników bateryjnych – zarówno w formie gotowych przycisków (np. Simon 54 GO) jak też „pastylek” – pozwalających na dołączenie dowolnego przycisku lub połączenie rolet np. z instalacją alarmową. Z wykorzystaniem takich nadajników, łatwo jest też zrealizować funkcje typu centralne sterowanie rolet. Co warte dodania, komunikacji pomiędzy tymi pilotami a odbiornikiem zabezpieczona jest z wykorzystaniem wspomnianej wcześniej kryptografii krzywych eliptycznych

Współpraca z asystentami głosowymi – nie oszukujmy się, mamy XXI wiek i szacuje się, że w przeciągu następnych pięciu latach w 2/3 gospodarstw domowych w Europie znajdzie się co najmniej jedno urządzenie pozwalające na sterowanie głosowe. Co więcej, zarówno Google jak i Amazon pracują już nad rozpoznawaniem języka polskiego – tak więc nawet jeśli dzisiaj trzeba powiedzieć „Open roller shutters” to już wkrótce wystarczy swojskie „Zamknij rolety” a sięganie po telefon stanie się zbędne. Dlatego ważne jest, aby odbiorniki do rolet, które zastosujemy pozwalały na współpracę z urządzeniami typu Google Home czy Amazon Alexa, tak jak wspomniany wcześniej shutterBox.

Możliwość aktualizacji – to niezwykle istotny aspekt bezpieczeństwa i komfortu. I choć wydawałoby się, że w raz zamontowanych roletach niewiele się zmieni, to jeśli chodzi o elektronikę – jest zupełnie inaczej. Oczywiście, same urządzenie nie ulegnie fizycznej zmianie ale już oprogramowanie nim sterujące – jak najbardziej. W najnowocześniejszych sterownikach do rolet wbudowany jest mikroprocesor i pamięć o mocy porównywalnej do komputerów sprzed kilkunastu lat. I choć nie pozwala on przeglądać Facebooka czy grać w gry, to wykorzystując specjalne oprogramowanie czasu rzeczywistego, potrafi wydajnie i bezpiecznie sterować roletami, obsługiwać funkcje czasowe, astronomiczne czy nawet komunikować się z nami (tak, shutterBox może wysłać nam powiadomienie o tym, że przykładowo rolety zostały zamknięte gdy zaczął padać deszcz lub że się to nie udało ze względu na doniczkę stojącą na parapecie). I tak jak aktualizujemy nasze smartfony i tablety, tak też możemy aktualizować nowoczesne sterowniki roletowe. Choć na razie tylko kilka z nich pozwala na zaktualizowanie oprogramowania przez kliknięcie przyciskiem w aplikacji.

Wspomnieliśmy już o integracji z asystentami głosowymi, warto więc wspomnieć, iż najbardziej zaawansowane sterowniki do rolet pozwalają na współpracę z innymi elementami inteligentnego budynku. Czyli, gdy postanowimy po jakimś czasie dodać np. inteligentne oświetlenie, ogrzewanie czy zbudować kino domowe – nasze rolety będą mogły współpracować z nimi bez dodatkowych urządzeń, instalacji czy ciągnięcia przewodów. Przykładowo shutterBox może współpracować z całą rodziną produktów blebox.eu, do której wchodzą m.in. okna dachowe FAKRO, bramy garażowe i zewnętrzne oraz furtki firm Wiśniowski czy Plast-Met, osprzęt elektroinstalacyjny Kontakt-Simon i dziesiątki innych urządzeń.

Podsumowując – obecnie posiadacze rolet stoją przed ciężkim wyzwaniem: czy warto kupić najtańsze urządzenie, kosztujące często mniej niż sto złotych ale świadomie (po przeczytaniu powyższego artykułu) zrezygnować z części funkcji i możliwości rozbudowy sterowania w przyszłości czy też dopłacić kilkadziesiąt złotych (razy ilość rolet) i wybrać jedno z najlepszych urządzeń w swojej klasie.

Artykuł powstał we współpracy z serwisem Napięcie Salama, w którym znajdziecie wiele wartościowych treści poświęconych elektryczności, bezpieczeństwu oraz inteligentnym budynkom.